نگاهی به کتاب رهیافت های باستان شناختی به فناوری

رهیافت های باستان شناختی به فناوری نام کتابی به قلم هتر میلر، باستان شناس فعال در بقایای فناورانه دره سند باستان است و نخستین اثری که به طور مشخص به موضوعات مربوط به فناوری در باستان شناسی اختصاص یافته است. یکی از نوآوری های این اثر آن است که به جای طبقه بندی فناوری های باستانی مبتنی بر نوع ماده خام آنها (مثل آلی در مقابل معدنی)، آنها را مبتنی بر فرآیندهای ساختشان طبقه بندی کرده و بدین شکل، نوآورانه دست به پژوهشی تطبیقی در فرآیندهای فناورانه اعمال شده بر مواد و مصنوعات باستانی گوناگون زده است.

این کتاب در هفت فصل تنظیم شده است. هتر میلر در فصل نخست به تعریف مفاهیم و اصطلاحات مطرح پیرامون فناوری پرداخته و می کوشد مفاهیم مطرح در کتاب را به طور کامل روشنی بخشیده و از ابهام بزداید. فصل دوم این کتاب به شرح مختصر روش شناسی و روش های اعمال شده در پژوهش های پیرامون فناوری های باستانی اختصاص یافته و در مورد فنون میدانی کشف و بازیابی، بررسی های سطح الارضی باستان شناختی، تنظیم و تحلیل داده ها و روش های مقایسه و تفسیر اجتماعی و فرهنگی آنها اعم از باستان شناسی تجربی و قوم باستان شناسی اختصاص دارد.

فصول سوم و چهارم کتاب، پژوهشی تطبیقی در فرآیندهای تولید فناوری های باستانی است و فناوری ها در آن در دو طبقه کاهشی-استخراجی و تبدیل پذیر جای می گیرند. روش بکار رفته در ترسیم فرآیندهای صناعی هر یک از فناوری های استخراجی-کاهشی و تبدیل پذیر از نمودارهای زنجیره عملیاتی بهره می برد که اثر شخص نگارنده است و هر یک از صناعات مورد بحث در آن، با توجه به مؤلفه های جمع آوری و فرآوری مقدماتی مواد خام، روش های شکل دهی، روش های بافت یا ساخت و در نهایت ترمیم یا علاج نهایی پیگیری می شود.

فصول پنجم و ششم این کتاب به مطالعات موضوعی در فناوری اختصاص یافته است. در فصل پنجم، با استفاده از نمونه ها و مثال های گوناگون مربوط به سنت های صناعی مناطق گوناگون جهان، مباحثی از جمله نظام های فناوری، نوآوری و نسبت آن با سازمان کار و سبک فناوری تعریف و تشریح می شود.

فصل ششم نیز همان مطالعات موضوعی را با طرح مباحثی پیچیده تر پی می گیرد. این موضوعات عبارتند از ارزش، جایگاه و نسبت های اجتماعی و فناوری های آیین دینی.

در نهایت، آنچه در شش فصل گذشته صورت پذیرفته بستری فراهم می سازد تا مؤلف هدف اصلی خویش را، همانا پیشنهاد چشم اندازی بیناصناعی در مطالعه فناوری های باستانی مورد تحلیل و تفسیر هایی قرار داده و برهمکنش های بیناصناعی و فرآیندهای تولید صناعات باستانی گوناگون را از منظری تطبیقی شرح دهد.

هتر میلر در پیشگفتار این کتاب بیان می کند این کتاب برای طیف گسترده تری از مخاطبان پیشبینی شده است: باستان شناسانی که می خواهند درباره مطالعه فناوری بیشتر بدانند؛ متخصصان فناوری که در باستان شناسی سررشته ندارند؛ و هر آنکس که به موضوعات فنی و اجتماعی مربوط به مردمان گذشته و روندهای آفرینش آنها علاقه دارد.